29 Απριλίου: Πόσες φορές δεν έχουμε σταθεί μπροστά σε ένα έργο τέχνης, ένα γλυπτό ή κάποιο πίνακα και δεν έχουμε προβληματιστεί για το θέμα του;
Μορφές παράξενες, άγνωστες και μαγικά παγωμένες απ’ τον χρόνο βρίσκονται μπροστά μας σαν κοσμήματα ενός μουσείου ή σε κάποιο φιλικό σπίτι, στις σελίδες ενός βιβλίου ή μιας διαφήμισης.
Η τέχνη έχει μια δικιά της γλώσσα και εμείς συχνά τη αγνοούμε. Επιλέγουμε τις περισσότερες φορές ένα επιφανειακό χάδι στα χρώματα και στα σχέδια, αδυνατούμε να βυθιστούμε στο συναίσθημα των προσώπων και στα μυστικά που κρύβονται πίσω από τις πινελιές.
Κι όμως, κάθε πίνακας κρύβει ένα δικό του χαμένο κώδικα.
Πάρτε για παράδειγμα την εικόνα αυτής της ανάρτησης. Αντίθετα από την πρώτη εντύπωση που μεταδίδει, δεν είναι παράγωγο της Αναγέννησης. Η χρονολόγηση του δεν αγγίζει τον 15ο αιώνα, ούτε τις πρώτες Ιταλικές σχολές ή και τα έργα που ολοκληρώθηκαν στην όμορφη Φλάνδρα.
Αντιθέτως, όπως μαρτυρά και η υπογραφή του πίνακα από τον ίδιο τον καλλιτέχνη, έγινε στην Αγγλία το 1849!
Δημιουργός του ήταν ο άγνωστος μέχρι και εκείνη την εποχή Dante Gabriel Rossetti (1828-1882) και με τον πίνακα αυτό κοινοποιούσε στον κόσμο την ύπαρξη της μυστικής Αδελφότητας των Προ-Ραφαηλιτών…
Η Αδελφότητα σχηματίστηκε στα μέσα του 19ου αιώνα από μια ομάδα νέων καλλιτεχνών που σκοπό τους είχαν να ξεφύγουν από τους δεσμευτικούς κανόνες της ακαδημαϊκής τέχνης και να φέρουν ξανά στο προσκήνιο την ζωγραφική έτσι όπως παρουσιάστηκε τους αιώνες πριν τον Ραφαέλο.
Οι πίνακες τους θα γεμίσουν με θέματα από την ιπποτική λογοτεχνία του μεσαίωνα, από τις τραγωδίες του Σαίξπηρ αλλά και –σπανιότερα– με ορισμένες θρησκευτικές παραστάσεις όπως είναι και ο πίνακας Η Παιδική Ηλικία της Παρθένου Μαρίας (The Girlhood of Mary Virgin) που βλέπετε εδώ.
Όπως και κάθε άλλος πίνακας της Αδελφότητας, η υπογραφή του δημιουργού συνοδεύεται από τα αρχικά της ομάδας P.R.B., λεπτομέρεια που δεν έγινε κατανοητή τις πρώτες μέρες όταν το κοινό αντίκρισε με θαυμασμό το νέο αυτό καλλιτέχνημα.
Όλοι βυθίστηκαν βιαστικά μονάχα στην μαθηματική αρμονία της εικόνας, όπου μέσα από τις τέσσερις φιγούρες (Μαρία, η Αγία Άννα, ένας άγγελος και ο Άγιος Ιωσήφ) μαρτυράτε η τάξη των πραγμάτων.
Οι συμβολισμοί όμως, είναι διάχυτοι στον πίνακα μετατρέποντας τον κυριολεκτικά σε ένα κουβούκλιο αλληγοριών.
Πάνω σε ένα κόκκινο ύφασμα, η Παρθένος κεντά ένα λευκό κρίνο, σύμβολο της αγνότητας αλλά και εικόνα του ίδιου του Χριστού που μέσα από την αναμάρτητη ζωή του θα χύσει το κόκκινο αίμα του για τους ανθρώπους. Ο κρίνος όμως –όπως θέλει η παράδοση– είναι το λευκό λουλούδι που θα φέρει ο άγγελος στην Αγία ως δώρο και μήνυμα από τον Θεό για την υπέρ-αγία της αποστολή.
Με αυτό το τρόπο θα τον συναντήσουμε ξανά στον υπέροχο πίνακα του «αγγελικού αιδεσιμότατου» (fra angelico) –όπως συχνά τον αποκαλούσαν από θαυμασμό– του Φρα Φιλίππο Λίππι, Ο Ευαγγελισμός (1448-50) αλλά και στην συνέχεια του ίδιου έργου από τον Rossetti, τον Ecce Ancilla Domini (1850) όπου τόσο ο Γαβριήλ όσο και η Μαρία θα είναι σε μεγαλύτερη ηλικία, ντυμένοι και οι δυο στα λευκά, αγνοί όσο το φως, προπομποί στο άχτιστο φως του Κυρίου.
Το φως παίζει πάντα ένα κεντρικό ρόλο στα έργα των Προ-Ραφαηλιτών, όχι ως βοήθεια στην τεχνική και στις σκιάσεις του πίνακα, παρά ως φιλοσοφική ιδέα αλλά και πόθος.
Έτσι, πάνω ακριβώς από τον στοιβαγμένο σωρό των βιβλίων όπου είναι καταγεγραμμένες οι θεμελιώδεις αρετές, βρίσκεται ανθισμένο υπό το φως της αύρας του περιστεριού και από το λιγοστό καπνό μιας αναμμένης λυχνίας, ένα όμορφο ανθισμένο ρόδο, διαμορφώνοντας εν τέλει, ένα αλληγορικό σύμπλεγμα συμβόλων για την μυστικιστική σοφία ως δώρο τόσο της θείας χάριτος όσο και των ανθρωπίνων προσπαθειών.
Αλλά προσέξτε: λίγο πιο δεξιά, τυλιγμένο μέσα στον κισσό ένας σταυρός, σύμβολο μαρτυρίου και αναγέννησης.
Ρόδο και Σταυρός, δυο μικρά μα όχι ασήμαντα σύμβολα δίπλα στην Αγία οικογένεια, από το χέρι ενός επαναστάτη ρομαντικού ποιητή και ζωγράφου.
Η υπογραφή μιας σεβαστής αόρατης αδελφότητας δίπλα σε μια άλλη. Δυο μυστικά μέσα στο πρώτο πίνακα που η τέχνη και η συμβολική του θα έρθει για να αλλάξει τους κανόνες ολόκληρης της δυτικής τέχνης, μια για πάντα…